Recht op leren

Hoe kan onderwijs het recht op leren voor iedereen, van jong tot oud, garanderen? Het is een vraagstuk dat in onze Agenda voor Onderwijsbeleid 2024-2029 al prominent aanwezig was. Dat is gegroeid vanuit de vaststelling dat het recht op leren op verschillende manieren en voor verschillende onderwijsniveaus, onder druk komt te staan. Denk aan capaciteitstekorten, schooluitval, drempels bij overgangen, … 

Rond dit vraagstuk wil de Vlaamse Onderwijsraad een thematische lijn uitbouwen, inhoudelijk in de diepte werken tijdens een langere periode en over onderwijsniveaus heen. We hebben ondervonden dat ‘recht op leren’ een vraagstuk is dat mensen in beweging brengt en beroert, zowel in de Vlor als daarbuiten.  Een thematische lijn vormt de rode draad doorheen het inhoudelijke werk van de Vlaamse Onderwijsraad gedurende een of twee werkjaren. Het thema komt terug in adviezen, studiedagen, seminaries en publicaties.

We diepen dit thema een jaar lang uit via een strategische verkenning die zal uitmonden in een publicatie. Een strategische verkenning is een instrument dat we gebruiken in de Vlaamse Onderwijsraad, om via bijdragen van verschillende deskundigen een thema grondig uit te diepen en aan kennisopbouw te doen tussen alle leden. Het resultaat van een strategische verkenning bevat geen standpunten van de Vlaamse Onderwijsraad, maar is een stevig onderbouwde bron om in advieswerk mee aan de slag te gaan en de gesprekken in de Vlor te verrijken. 

Deze strategische verkenning wordt gecoördineerd door een denkgroep met leden uit de verschillende organisaties, aangevuld met enkele experten, met Imran Uddin (algemeen directeur Associatie KU Leuven) als voorzitter. De denkgroep zal in eerste instantie de vraagstelling uitwerken en legt ze voor aan deskundigen. Daarna maakt de denkgroep ook een synthesetekst op basis van de bijdragen van de deskundigen, en organiseert hij doorheen het traject één of meerdere seminaries of studiedagen.

De voorzitter verwoordt het zo:

Het recht op leren staat meer onder druk dan vroeger. Dat komt door een aantal maatschappelijke evoluties. Onze samenleving is diverser geworden, maar ook de stijgende levensduurte heeft een grote impact. Digitalisering is nog zo’n game changer. Het kan een grote hulp zijn om leren toegankelijker te maken, maar het kan de toegang tot het recht op leren ook net bemoeilijken.  Dat recht op leren toegankelijk maken is een gedeelde verantwoordelijkheid. We moeten onderwijs toegankelijk maken voor elke lerende. Tegelijk moeten we lerenden versterken, zodat ze hun recht op leren ook effectief kunnen waarmaken. 

Leren is natuurlijk belangrijk om je weg te vinden op de arbeidsmarkt, maar even goed om jezelf te ontplooien. Die brede kijk op leren willen we zeker bewaken. Het gaat ook over alle leeftijden, alle lagen van de bevolking. Elke burger heeft de behoefte en het recht om te leren.

Die uitdaging stelt zich niet overal op dezelfde manier. In het leerplichtonderwijs zet het lerarentekort zeker een rem op het recht op leren. In het hoger onderwijs zien we dan weer meer studenten op financiële drempels botsen. Voor studenten met een beperking is het ook niet altijd vanzelfsprekend om hun recht op leren waar te maken.

Het is duidelijk dat dat recht op leren onderwijs in zijn totaliteit raakt. We zullen daarom goede vragen formuleren en uitdiepen en een breed palet aan experts aan bod laten komen. Dat zal uitmonden in een of meerdere studiedagen én een publicatie, die op langere termijn de basis kan vormen voor toekomstig advieswerk.”