Seminaries beleidsagenda – Open oproep aan onderzoekers

In aanloop naar de Vlaamse verkiezingen formuleert de Vlor zijn verwachtingen voor het toekomstig onderwijsbeleid. De Raad wil een beleidsagenda voor het onderwijs uitwerken, waarmee de volgende Vlaamse regering, en in het bijzonder de volgende minister van Onderwijs, aan de slag kan. De beleidsagenda zal focussen op strategische prioriteiten voor de volgende bestuursperiode.

In de voorbereiding van die beleidsagenda leggen we  de link tussen onderwijsbeleid, onderwijspraktijk en wetenschappelijk onderzoek. Dat zal gebeuren in seminaries, waarin we voor drie relevante thema’s actief op zoek gaan naar input vanuit wetenschappelijk onderzoek, om die te verbinden met wat er leeft in het onderwijsveld. Voor die seminaries doen we een open oproep aan onderzoekers om rond drie thema’s hun inzichten te delen en van daaruit beleidsvoorstellen te doen, zowel voor de overheid als voor de onderwijspartners zelf.

Thema’s

Onderwijskwaliteit

De ambitie om de onderwijskwaliteit te versterken is niet weg te slaan uit de actualiteit. In het maatschappelijk debat gaat het dan vaak over de output van onderwijs. Uit internationaal vergelijkend onderzoek (zoals PISA, TIMMS, PIRLS) en Vlaamse peilingen blijkt dat de leerresultaten op bepaalde domeinen achteruitgaan. Er wordt ook een prestatiekloof vastgesteld die samenhangt met de sociaal-economische status van leerlingen.  

Ook binnen de Vlor is onderwijskwaliteit een cruciaal thema. Niet alleen in beleidsdossiers zoals rond de eindtermen en de Vlaamse toetsen, maar als een rode draad doorheen onze werking, zoals bijvoorbeeld in het colloquium ‘onderwijskwaliteit op tafel’ (2022). Daarbij staat voor de Vlor een brede invulling van het begrip ‘onderwijskwaliteit’ centraal. Dergelijke brede invulling is ook verwoord in het referentiekader onderwijskwaliteit. Het bevat 37 minimale gemeenschappelijke kwaliteitsverwachtingen. Elke school voert een eigen kwaliteitsbeleid en moet aan elk van die kwaliteitsverwachtingen tegemoet komen. 

De Vlor wil met een seminarie onderzoeksinzichten over onderwijskwaliteit in al zijn facetten samenbrengen en beleidsvoorstellen verzamelen om de onderwijskwaliteit te versterken. Daartoe formuleren we de volgende vragen: 

• Welke wetenschappelijke evidentie is er om uitspraken te doen over de onderwijskwaliteit in Vlaanderen over de jaren heen? 
• Welke wetenschappelijke evidentie is er om uitspraken te doen over de oorzaken van ontwikkelingen in onderwijskwaliteit (macro-, meso-, microniveau en de rol van de verschillende actoren)? 

• Welke beleidskeuzes (hetzij vanuit de overheid, hetzij vanuit de onderwijspartners zelf) zijn het meest pertinent om de onderwijskwaliteit voor iedereen te verbeteren, ook gegeven de toenemende diversiteit in de leerlingenpopulatie?  

Diversiteit in schoolteams: focus op meerwaarde en hoe drempels wegwerken

De samenleving anno 2023 is zeer divers. Die grote mate van diversiteit wordt niet weerspiegeld in het onderwijspersoneel in Vlaanderen en het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. De Vlor heeft al meermaals gevraagd naar overheidsmaatregelen om die diversiteit te waarderen en bevorderen. Vele actoren op het terrein zetten zich ervoor in, zo bleek uit diverse seminaries die de Vlor over het thema organiseerde, zie heel recent nog: Diversiteit in schoolteams. De rol van de lerarenopleidingen in de kijker. 

Op basis van onderzoek en ervaringen werden al heel wat drempels en uitdagingen voor meer diversiteit bij het onderwijspersoneel in kaart gebracht: 

• Jongeren met een diverse achtergrond hebben niet altijd een even vlotte schoolloopbaan en bijgevolg geen positieve kijk op het lerarenberoep; 

• Het algemene gebrek aan maatschappelijke waardering voor het lerarenberoep; 
• Studenten ervaren in de lerarenopleiding diverse drempels o.a. de hoge eisen voor taalvaardigheid Nederlands, een gebrek aan (h)erkenning voor hun identiteit in het curriculum, het lesmateriaal en vanuit (sommige van) hun opleiders, moeilijkheden bij het vinden van een stageschool (o.a. als gevolg van het verbod op levensbeschouwelijke kentekens in veel scholen); 
• Kandidaat-leraren merken dat hun identiteit hen parten speelt bij het solliciteren naar een baan; 
• (beginnende) leraren voelen zich niet altijd aanvaard in het schoolteam of worden naar hun aanvoelen te vaak aangesproken op hun identiteit of ingezet om leerlingen en ouders met dezelfde achtergrond te begeleiden, terwijl ze gewoon een goede leraar willen zijn voor alle leerlingen. 

‘Diversiteit’  is in deze context breed te interpreteren. Denk aan etnisch-culturele en socio-economische achtergrond, gender, verschillende statuten, en een combinatie van meerdere perspectieven. De Vlor stelt vast dat er nog altijd sterk in termen van ‘wij-zij’ gedacht wordt, terwijl elke persoon verschillende identiteiten in zich draagt en dat geheel de persoon maakt tot wie hij is (kruispuntdenken of intersectionaliteit). 

De Vlor wil met een seminarie vanuit onderzoeksinzichten een stap verder zetten en formuleert de volgende vragen: 

• Welke wetenschappelijke evidentie is er over maatregelen die diverse actoren (overheid, schoolbesturen, directies, onderwijsloopbaanbegeleiders, …) kunnen nemen om op de hierboven genoemde drempels en uitdagingen een antwoord te geven? Wat leert onderzoek uit binnen- en buitenland? 
• Welke wetenschappelijke evidentie is er voor de kansen/meerwaarde van een diverser schoolteam, in de eerste plaats voor de leerlingen, maar ook voor de ouders, het schoolteam en -beleid en de maatschappij?  

Mentaal welzijn van onderwijspersoneel

Het Vlaamse onderwijspersoneel staat onder druk: hoge maatschappelijke verwachtingen, de coronacrisis, het lerarentekort, … Het Serv-rapport Evolutie van de werkdruk bracht recent nog de stijgende werkdruk onder de aandacht. Al in 2019 stelde de werkbaarheidsmeting vast dat de zorg- en onderwijsfuncties de grootste toename van de werkdruk kennen: “Voor deze beroepsgroepen zien we een stijging van het aandeel werknemers met hoge werkdruk van 27,8% in 2004 naar 42,7% in 2019.” Zeven op de tien van die werknemers met hoge werkdruk rapporteren emotionele belasting. Zij lopen een hogere kans op werkstress, burn-outsymptomen en onevenwicht in de werk-privécombinatie. 

Het ziekteverzuimpercentage voor het Vlaamse onderwijspersoneel is de afgelopen jaren blijven stijgen. Psychosociale aandoeningen waren ook bij de laatste meting in 2021 de voornaamste oorzaak van ziekteverzuim; het gaat om 39,78% van de ziektedagen (44,63% bij mannen en 39,59% bij vrouwen). Bij de directie ligt dat percentage nog hoger (48,68%). 

De Vlor zet mentaal welzijn van leerlingen centraal in het overlegplatform mentaal welbevinden en de commissie leerlingenbegeleiding. Met dit thema willen we vanuit onderzoek meer inzicht verwerven in het mentaal welzijn van onderwijspersoneel en beleidsvoorstellen verzamelen om de trend te keren: 

• Welke wetenschappelijke evidentie is er over de factoren die een impact hebben op het mentaal welzijn van onderwijspersoneel? Welke rol spelen maatschappelijke verwachtingen, beleid, de school en de mensen zelf? 
• Welke beleidsmaatregelen (vanuit de overheid en onderwijspartners) zijn nodig om het mentaal welzijn van het onderwijspersoneel te verbeteren? 

Opdrachtsomschrijving open oproep

Doelgroep van de oproep 

De Vlor richt deze oproep aan wetenschappers die:

1) verbonden zijn aan een instelling hoger onderwijs

2) actief bezig zijn met onderwijsonderzoek, ongeacht hun basisdiscipline

3) aantoonbare ervaring en expertise hebben op het vlak van onderwijsonderzoek.

Zij kunnen individueel, maar ook in samenwerking, een voorstel tot bijdrage indienen. De wetenschappers kunnen verbonden zijn aan een Vlaamse of buitenlandse instelling hoger onderwijs, maar de bijdrage moet een duidelijke link leggen met het Vlaamse onderwijs. 

Onderzoekers die geselecteerd worden, kunnen via de seminaries een breed onderwijspubliek bereiken en bijdragen aan de visievorming in het onderwijsveld en concreet de Vlor-adviezen (waaronder het advies voor het volgende Vlaamse Regeerakkoord).  De Vlor voorziet hiervoor een financiële bijdrage.

Opdracht 

Aan de onderzoekers wordt gevraagd om een korte outline (abstract) van hun bijdrage op papier te zetten. Die outline bestaat uit twee delen: (1) een bondige synthese van actuele wetenschappelijke inzichten over het thema en (2) wetenschappelijk onderbouwde beleidsvoorstellen voor de overheid en/of onderwijspartners.  

De geselecteerde onderzoekers zullen op basis van die outline een presentatie geven op de seminaries. Nadien publiceren we die bijdrage in de vorm van een powerpoint-presentatie op de website van de Vlor. 

Kandidatuur 

Wetenschappers die zich voor dit project willen engageren, leveren een voorstel in met een korte beschrijving van de bijdrage die ze verder willen uitwerken. Gebruik daarvoor het document dat u onderaan kunt downloaden. Deadline om het voorstel  in te leveren is 20 april 2023 (via ewoud.desadeleer@vlor.be). 

Selectie bijdragen: 28 april 2023 

De Vlor-werkgroep bekijkt de voorstellen inhoudelijk en selecteert twee of drie bijdragen per thema. We gaan daarbij in de eerste plaats na in welke mate elk voorstel tegemoet komt aan de finaliteit van de opdracht. Ten tweede moet het voorstel toegepast zijn op de context van het Vlaamse onderwijs. Ten derde streven we ernaar om verschillende invalshoeken en disciplines aan bod te laten komen in de bijdragen. We verwelkomen een botsing van ideeën en zijn op zoek naar vernieuwende inzichten en wetenschappelijk gefundeerde voorstellen die verrassen en de status quo kunnen doorbreken. 

Timing seminaries

De seminaries vinden plaats op 24 mei, 1 juni en 21 juni (telkens in de namiddag) in het Huis van het Nederlands, Brussel. In overleg met de geselecteerde onderzoekers wordt eind april de concrete timing per thema vastgelegd.