Startdag 2023: Overheidssturing en vrijheid van onderwijs in de weegschaal

De kwaliteit van het onderwijs staat centraal in het maatschappelijke debat. Wat verwachten we van de overheid en onderwijsaanbieders in een systeem waarin onderwijsvrijheid een grondwettelijk verankerd principe is? De Vlaamse Onderwijsraad ging het gesprek aan, met een benadering die ruimte bood voor diverse perspectieven. Rien Rouw, strategisch adviseur bij het Nederlandse ministerie van Onderwijs, gaf een keynote-speech rond het thema 'Onderwijsvrijheid in complexe tijden: Eenheid, variëteit en professionaliteit.' Daarna wierpen Adri De Brabandere, Dylan Couck en Kim Bellens hun licht op de keynote vanuit respectievelijk bestuurlijk, juridisch en onderwijskundig perspectief.

Het verslag

Verwelkoming

Vooruitblik

Keynote: Onderwijsvrijheid in complexe tijden. Eenheid, variëteit en professionaliteit (door Rien Rouw, strategisch adviseur bij het Nederlandse ministerie van Onderwijs)

Rien Rouw inspireerde ons met inzichten over onderwijsvrijheid in complexe tijden. Hij belichtte de maatschappelijke context en de uitdagingen voor overheden, benadrukte het complexe karakter van onderwijs, en moedigde ontwikkelingsgerichte sturing aan. De lezing richtte zich op de rol van leraren als vertegenwoordigers van een 'public profession', scholen en besturen als moderne kennis- en arbeidsorganisaties, de rol van het departement en de minister, politieke betrokkenheid, en nieuwe verbindingen in het onderwijs. Het kernidee dat eenheid, variëteit en professionaliteit samenkomen om een 'virtuous cycle' te creëren, vormde de rode draad van de lezing.  

Reflecties vanuit verschillende perspectieven

Bestuurskundig perspectief door Adri De Brabandere (Ere-eerste-auditeur-directeur Rekenhof en medewerker Interuniversitair Centrum Onderwijsrecht)

Adri De Brabandere zette in het kader van de dalende onderwijskwaliteit de uitdaging voor de overheid in de kijker om de grondwettelijke onderwijsvrijheid te respecteren. Hij stelt voor dat de overheid de doelen van het onderwijs vaststelt en dat de scholen of de schoolbesturen, gezien hun positieve invloed op de onderwijskwaliteit, eigenaarschap nemen in hoe ze die gaan bereiken. 

Juridisch perspectief door Dylan Couck (Academisch assistent en doctoraatsonderzoeker UGent, onderzoeksgroep ConstitUGent)

Dylan Couck stimuleerde ons na te denken over hoe een beleidscontext met een verdeling van verantwoordelijkheden tussen onderwijsverstrekkers en de overheid gecreëerd kan worden. Om de benadering van onderwijsvrijheid als louter een grondrecht te overstijgen, kan er volgens hem respectievelijk nagedacht worden over wat, in hoeverre en hoe de overheid al dan niet iets moet regelen. 

Onderwijskundig perspectief door Kim Bellens (Senior onderzoeker, ExCEL, Thomas More)

Kim Bellens vertaalde een evenwicht tussen de sturende rol van de overheid en de vrijheid van onderwijs naar het definiëren van een professionele standaard voor het lerarenberoep op basis van onderzoek. In haar betoog bepleit Bellens dat eenheid gewaarborgd wordt door het formuleren van een gezamenlijke kennisinhoud en variëteit kan bekomen worden door scholen die zich die gemeenschappelijke kennisinhoud eigen maken om de lessen vorm te geven voor hun leerlingen. 

Videoboodschap van minister Weyts