Advies over de conceptnota modernisering secundair onderwijs: maatregelen basisonderwijs en eerste graad

In het kader van de modernisering van het secundair onderwijs bracht de Vlaamse regering op het einde van vorig schooljaar een conceptnota uit met maatregelen voor het basisonderwijs en voor de eerste graad van het secundair onderwijs. De Vlor is tevreden dat daarmee eindelijk werk werd gemaakt van een concretisering van de maatregelen uit het masterplan.

Basisonderwijs

Eigenheid basisonderwijs

Leerlingen moeten vlot de overgang kunnen maken van het basisonderwijs naar het secundair onderwijs. Maar die zorg mag niet leiden tot een hervorming van het basisonderwijs, in functie van de doorstroming naar het secundair onderwijs met een rits aan maatregelen die ingrijpen op de geïntegreerde werking die eigen is aan het basisonderwijs. Maatregelen voor het basisonderwijs horen thuis in een visie op en een toekomstplan voor het basisonderwijs. De Vlor steunt wel het voorstel om in overleg met de onderwijsverstrekkers de vakkenstructuur van de eerste graad van het secundair onderwijs af te stemmen op de leergebieden van het basisonderwijs.

Getuigschrift

De Vlor pleit voor een nieuwe vorm van attestering op het einde van het basisonderwijs: alle kinderen krijgen hetzelfde getuigschrift met een niet-bindend advies over het vervolg van hun onderwijsloopbaan. Hij vraagt om het effect van deze nieuwe vorm van attestering op te volgen. Het getuigschrift kan niet worden gekoppeld aan de resultaten van gevalideerde toetsen. Leerlingen evalueren, is een ontwikkelingsgericht proces en is niet te vatten in een toets. Een verplichting voor scholen om in het kader van hun kwaliteitszorg voor minstens een leergebied gevalideerde toetsen af te nemen, is enkel aanvaardbaar indien de scholen zelf mogen kiezen welke toets ze hanteren en voor welke vakken ze die inzetten.

Vakleraren en masters

Vakleraren die alleen in de basisschool komen om hun vak te geven, passen niet in de geïntegreerde aanpak van het basisonderwijs. Het basisschoolteam is een lerend team dat verantwoordelijkheden deelt. Specialisatie in bepaalde leergebieden of in andere aspecten zoals zorg, didactiek en differentiatie, kan wel zinvol zijn. Leraren moeten daarvoor tijd krijgen en de expertise die ze verwerven, kunnen doorgeven aan het hele schoolteam. De Vlor vindt het zinvol om de opportuniteit en meerwaarde te onderzoeken van een educatieve master voor het basisonderwijs.

Talen

Principieel verzet de Vlor zich niet tegen de uitbreiding van het onderwijs in vreemde talen in het basisonderwijs. De raad wijst wel op het feit dat onderwijs in vreemde talen in het basisonderwijs zeer complex is. Een toevoeging van Engels en Duits vanaf het eerste jaar maakt dit niet eenvoudiger en zal, omdat niet alle scholen bijkomende talen zullen kunnen aanbieden, de verschillen tussen scholen doen toenemen. Daarom vraagt de Vlor om de mogelijkheden voor formeel taalonderricht en voor taalinitiatie nu niet uit te breiden, maar eerst de evaluatie af te wachten van wat vandaag al mogelijk is in het basisonderwijs.

Projecten differentiatie

De Vlor gaat akkoord met het voornemen om samen met de pedagogische begeleidingsdiensten projecten op te zetten over differentiatie. Hij vindt echter dat die projecten niet moeten opgezet worden in het kader van het proeftuinendecreet. De raad vraagt dat er bij de vormgeving van die projecten conclusies getrokken worden uit de proeftuinen die in het verleden werden opgezet. Een aanpassing van de regelgeving kan pas na evaluatie van die projecten. Bovendien blijkt uit de omschrijving van die projecten een enge opvatting over differentiatie. Differentiatie gaat niet alleen over nieuwe structuren of een andere organisatie, zoals een afzonderlijk traject voor leerlingen waarvan men verwacht dat ze op het einde van het basisonderwijs geen getuigschrift zullen krijgen dat hen toegang verleent tot de A-stroom. De Vlor gaat niet akkoord met zo’n afzonderlijk traject. Meer differentiatie in het basisonderwijs is een kwestie van didactiek, klasorganisatie en klasmanagement. Dat behoort tot de professionaliteit van elke leraar.

Kleuterparticipatie

Kleuterparticipatie is belangrijk, maar hoort thuis in een toekomstplan voor het basisonderwijs. Momenteel gebeurt er een evaluatie van de lopende maatregelen voor kleuterparticipatie. De Vlor zal daarover dit najaar een afzonderlijk advies formuleren en vindt het voorbarig om nu al maatregelen te nemen.

Eerste graad secundair onderwijs

Invulling eerste graad

De modernisering van het secundair onderwijs moet uitgaan van de kracht van jongeren. Scholen moeten jongeren uitdagen en ruimte geven om te experimenteren, keuzes te maken, zich te vergissen en terug positieve keuzes te maken. Enkele voorstellen uit de conceptnota bieden daarvoor kansen:

• de schakelmogelijkheden vanuit de B-stroom naar de A-stroom;
• de afschaffing van het onderscheid tussen basisopties en beroepenvelden;
• de mogelijkheid voor de onderwijsverstrekkers om nieuwe basisopties voor te stellen;
• de koppeling van kerndoelen aan sleutelcompetenties en niet meer aan vakken;
• de mogelijkheid om te werken met curriculumdossiers die toelaten om inhouden te formuleren vanuit leerlingenprofielen.

Maar scholen blijven de mogelijkheid behouden om hun eerste graad zo te organiseren dat leerlingen daar al keuzes moeten maken die bepalend kunnen zijn voor de rest van hun schoolloopbaan. De kans bestaat dat daardoor de verschillen tussen scholen nog groter worden. De conceptnota biedt geen enkele garantie dat elke leerling na de eerste graad nog kan kiezen voor om het even welk domein in de tweede graad. Zo laat de Vlaamse regering kansen liggen om meer gelijke onderwijskansen te garanderen. Net dit gebrek aan gelijke onderwijskansen was een belangrijk motief voor de modernisering van het secundair onderwijs. De Vlor vraagt ook om aandacht te hebben voor de schakelmogelijkheden van het buitengewoon secundair onderwijs naar het gewoon secundair onderwijs vanaf de eerste graad. Hij pleit er ook voor om de flexibiliteit te behouden op het vlak van oriëntering en studiebekrachtiging.

Einddoelen

De Vlaamse regering doet in deze conceptnota voorafnames op de uitkomst van het debat over de einddoelen. Ze introduceert een volledig nieuw concept met drie sets van einddoelen, met een verschillend statuut en bepaald door verschillende instanties. De Vlor kan niet meegaan in dit concept, maar wenst geen voorafname te doen op zijn advies over de einddoelen dat de Vlaamse regering zal vragen op het einde van het maatschappelijke debat. Voor het principiële debat verwijst de Vlor naar zijn oriënterend advies.

Tweede en derde graad

De raad betreurt dat hij tegelijkertijd niet om advies werd gevraagd over de tweede conceptnota, die gaat over de maatregelen voor de tweede en de derde graad van het secundair onderwijs. Het zicht op het geheel van de modernisering gaat op die manier verloren. De raad formuleert in dit advies alvast enkele bedenkingen. Hij vraagt meer aandacht voor de inhoudelijke samenhang bij de invulling van de studiedomeinen en om bij de reductie van studierichtingen meer rekening te houden met leerlingenprofielen en leerlingenstromen. De Vlor vraagt ten slotte een uitgewerkt budgettair plan en een goede regelgevingsimpactanalyse voor de voorgestelde maatregelen.